Modernin ve geçmişin köklü, eskimeyen geleneği olan seramik malzemesi mimarlıkla aynı kaynaktan, hamurdan yani topraktan gelir. Su ve toprak birleşiminin yüksek ateşte pişirilmesiyle oluşur. Mağaraya resim çizmekteki amaç gibi seramikte bir nevi toplumların yaşayış şeklini anlatmış, çok zengin birikim içermiştir. Gerek insan ve hayvan figürleriyle gerek semboller, motifler ve imgelerle insanların fikirlerini ifade etmiştir.

Anadoludaki birçok yapıda seramiğin izleri gözükür. Anadolu Selçuklu döneminden itibaren önemli ilerlemeler kaydetmeye başlayan seramik; Beylikler, Osmanlı döneminde olduğu gibi daha sonrasında günümüzde de yerini korumuştur. Kazılarda geçmişi temsilen İznik seramikleri, Milet işi, Kütahya ve Çanakkale seramikleri bulunmuştur. Mekan ve malzeme arasındaki uyumu sağlayan bu seramikler sanat eserleri veya endüstriyel eserler dışında, mimaride daha çok dini yapılar, mezar yapıları, öğretim kurumları ve saraylarda karşımıza çıkar. Bu yapıların iç mekanlarında veya cephelerinde bezeme, çini, karo veya mozaik olarak kullanımı tercih edilen seramikler sadece dekorasyon öğesi olarak görülmemiş mekanda bir ruh, kimlik oluşturması için de kullanılmıştır. Mimarlar ve seramik sanatçıları bir arada, işbirliği içinde çalışmışlar ve böylece mekanlara zerafet, renkli bir atmosfer kazandırmışlardır. 

Seramik yaratıcılıkta sınırsızlığını gözler önüne serer. Bu sonsuzluk malzemenin dokusundan ve renk zenginliğinden kaynaklıdır. Kullanılan kilin çeşidi, seramik boyalar, oksitler ve seramik sırları çeşitliliği oluşturur. Seramikler çok renkli olmalarıyla dikkat çeker ve insanların yaşadıkları yerlerin güzelleşmesini sağlarlar.  Bunları yapabilmesinin en önemli sebebi mekanın kullanım amacı, özellikleri, aldığı ışığı, çevreyi düşünerek tasarlanmış olmalarıdır. Çizgi, form, renk, kompozisyon, ritim ve dokusu düşünülür. Sıcak-soğuk, mat parlak, keskin-yumuşak gibi ilişkilerine önem verilir.

Seramik Kullanılan Yapıların İncelenmesi: 

Bursa Yeşil Türbe, Hacı İvaz Paşa

Adını cephelerindeki yeşil çinilerden alır. Bursa’nın sembolü haline gelmiştir çünkü motiflerle süslü seramik parçaları olan çinileri yer hissiyatını sağlamıştır.

İznik Yeşil Camii, Mimar Hacı Musa

Turkuaz, mor, yeşil çinilerle kaplanan minaresi bulunan çiniler sayesinde minare bağlamına oturmakta ve çevresiyle uzlaşmaya yardımcı olmaktadır.

Nasr El-Mülk Camii, Muhammed Hasan & Muhammed Rıza Kaşi Pazi Şirazi

İç mekanındaki pembe fayansları ve çini işlemeleriyle dikkat çeker. Parlak ve renkli tasarımıyla alanında ilgi çekici bir örnektir. Daha çok kiliselerde rastlanan vitraylar bu camide kullanılmıştır. Renk cümbüşüyle hayranlık etkisi ve huzur hissini uyandıran bu cami seramiğin mekandaki etkisini gözler önüne serer.

Tarabya Oteli, Sadi Diren

Mimari yapıların iç yüzeylerinde uygulanan bir seramik panodur. Tasarımı yurtdışında ve yurtiçinde pek çok sergi düzenleyen, çalışmalar yapan seramik sanatçısı Sadi Diren tarafından yapılmıştır. Buradaki seramik eser Tarabya otelinin yıkılmasıyla tarihe karışmıştır.

The Center for Asian Art at the Ringling Museum of Art, Machado Silvetti

Parametrik modelleme yazılımı kullanılmış olan bu yapı koyu yeşil sırlı pişmiş karolardan oluşan cephesiyle dikkatleri çeker. Projenin cephesi, görsel olarak çarpıcı bir etkiye sahiptir. Seramik cephe sayesinde dokunsallık katılır ve derinlik verilir. Dinamik cephesi dışarıdan bakıldığında anıtsallığı yaşatır.

One Eagle Place, Eric Parry Arhitects

Seramik korniş ve beyaz fayans bloklarla kaplanmış cepheye sahip One Eagle Place, eski koruma altındaki bir binanın yenilenmesinde seramiğin nasıl kullanılabileceğini gösteren güzel bir örnek sunmaktadır. Cephede seramik beyaz fayanslar ve renkli korniş tasarımları  göze çarpmaktadır. 

Jewish Community Center, Manuel Herz Architects

Aykırı ve benzersiz olan bu yapının cephesi, yapı malzemesi olarak seramiğin sınırsız kullanılabilirliğini gözler önüne sermektedir. .Sırlı yeşil seramik karoların, modern mimaride heykelsi bir cephe tasarlamak için nasıl kullanılabileceğinin örneğini sunmaktadır. 

3d seramik baskı teknolojisiyle yeni ve etkileyici tasarımlar ortaya çıkıyor. Nefes alabilen doğal havalandırması olan bir baskı elde edilebilmektedir. 

The Wave/Cave pavilion, SHoP architects 

Tamamı sırsız pişmiş seramikten yapılmış bu pavilyon, sağlamlık ve zamanın durağanlığı fikrine odaklanıyor. Seramiğin çelik malzemeyle birleşmesiyle geleneksel malzeme yeni bir sunuma kavuşuyor.

Bu yazı günümüz mimarları için kültürümüzde yeri olan seramiği farklı bakış açıları ve yöntemlerle tasarladıkları yapılarda daha fazla kullanabileceklerini göstermek amacıyla yazılmıştır. Seramik, sanat ve mimarlık arasında bir diyalogdur. Geçmişte bu diyalog mimarlar ve seramik sanatçılarının işbirliğiyle kendini daha çok gösteriyor olsa da yeniden bu diyoloğu kurabiliriz. Seramik kullanımı, günümüz teknolojisiyle farklı tasarımlara kapı açabilir.

--

Kaynaklar

Şahbaz,H. (2006). Modern Seramik Sanatında Minimalizm. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Yüksek Lisans Tezi

Şerbet,M. (2019). Mimari Karakterli İnşai Seramik Çalışmalar. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.Yüksek Lisans Sanat Çalışma Raporu

Önal,N.O. (2015). Avrupa’da Modern Seramik Sanatı. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar enstitüsü.Sanatta Yeterlilik Tezi

---

Elif DEMİRCİ

Kocaeli Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Mimarlık bölümü öğrencisi olan Elif Demirci için mimarlık alanında olup biten bütün tüm işleri, malzemeleri, projeleri incelemek ve karşı tarafa yazı yoluyla anlatmak büyük bir tutku. İnsanlara araştırdıklarını, öğrendiklerini aktarabilmek için çok okuyan ve yazan Demirc'nin hedefi, mezuniyetinin ardından editörlük alanında ilerleyerek bu alanda kariyer yapmak.